سېنېټ د تاريخ په مهم پړاؤ: د سپېځلي پارليماني سياست د ودې ځانګړې موقع

خصوصي رپورټ : احمد طلال / خواجه بابر فاروق

ترجمه: ډاكټر واحد الله ايوب الازهري

سېنېټ د پاكستان د وفاق د استحكام علامت او يوه مهمه اداره ده كومه چې د وفاق د ټولو برخو د آبادۍ يا جغرافيې فرق نه بغېر يو برابر نمائندګي لري ۔ د دې پارليماني ادارې بنيادي مقصد قامي همغږۍ ته وده وركول دي۔ په دوو ايوانونو مشتمل پارليماني نظام كښې د جمهوريت تسلسل په حقله دې ادارې ته دا ځانګړے اهميت هم ترلاسه دے چې دا كله هم نه ختمېږي بلكه هر وخت موجود وي۔ هر درې كاله پس د دې نيم غړي خپله موده ترسره كړي او بيا د دوي په ځاے نور غړي وټاكلے شي۔ د سېنېټ چيئرمېن د صدر په غېر موجودګۍ كښې د لنډ مهاله صدر زمه وارۍ هم تر سره كوي ۔

    سېنېټ د قامي همغږۍ ودې او د وفاقي برخو حقونه باوري كونكې اداره ګڼلې شي۔ د جمهوري او پارليماني رواياتو وده او استحكام كښې د دې مهم كردار پاتې شوے۔ بيا هم د يوې يا دوو لسيزو نه د سېنېټ ټاكنو په مهال د پېسې سياست ٬   مخ ملازې او د هارس ټرېډنګ كلتور د ايوان وقار ته زيان رسولے۔ 

 د قامي اسمبلۍ غړو په ډول د سېنېټ د غړو ټاكنه نه كېږي بلكې د قامي او صوبائي اسمبليو غړي د سېنېټ د غړو ټاكنه كوي۔ په سېنېټ كښې د هرې يوې صوبې او وفاق لپاره د ټېکنو کرېټس، علماﺀ كرامو، مېرمنو او اقلیتونو لپاره چوكۍ بېلې كړې شوي۔ دغسې پېشه ور او علمي او فكري استعداد لرونكي نوموړي شخصيات هم د سېنېټ غړي جوړېدو سره پارليماني نظام كښې فعاله كردار ترسره كولے شي۔ پخوا او په اوسني وخت كښې يو شمېر نوموړو شخصياتو د سېنېټ پلېټ فارم څخه د پارليمان برخه جوړېدو په ټوګه د هېواد د اولس خذمت او جمهوريت لپاره مهم كردار ترسر كړے۔

كه د سېنېټ په حقله په روانه وضعه خبره وكړې شي نو سږ كال د مارچ مياشتې په 3 مه نېټه د نيمو غړو موده ترسره كېدو نه پس د نوو غړو ټاكنې كېږي۔ د هرې يوې صوبې نه د 7  جنرل ، 2 مېرمنو ٬  2  ټېكنو كرېټس او د  1 اقليتي غړي ټاكنه به كېږي۔ د اسلام آباد نه به هم د يو عمومي او د يوې مېرمنې ټاكنه كولې شي۔ دغسې د هرې صوبائي اسمبلۍ غړي به د خپلې صوبې نمائندګۍ لپاره د سېنېټ د غړو ټاكنه كوي۔ د وفاقي پلازمينې اسلام آباد لپاره په دوو چوكو ټاكنې به د قامي اسمبلۍ غړي كوي

۔پخوا  د سېنېټ آف پاكستان په ټاكنو كښې د پېسې په بنياد د ووټونو اخستلو او خرڅولو تورونو رامخې ته كېدو نه پس وزيراعظم عمران خان سږ كال پاكو ټاكنو لپاره د اوپن بېلټ وړانديز وركړے  او په دې اړه سياسي ګوندونو خپل خپل دريځ وړاندے كړے خو په دې حقله تر اوسه كوم اتفاق رامخې ته نشو۔ په دې لړ كښې سپريم كورټ كښې يو صدارتي رېفرنس هم دائر كړے شوے د كوم اورېدنه چې لا روانه ده ۔ د سترې محكمې د احكاماتو په رڼا كښې به د سېنېټ ټاكنو كښې د ووټنګ په اړه تګلاره تعين كېږي ۔

 د اطلاعات او خپرونو وفاقي وزير شبلي فراز كوم چې پخپله هم سېنېټر دے وېنا ده چې د سېنېټ ټاكنو په شمول بايد ټولې ټاكنې سپېځلې او بې پرې وي۔ د ابلاغ ذريعو سره خبرو او پارليمان كښې څو څو وارې هغه د دې دريځ پخلے كړے چې د دې چارې يو قانوني او بل اخلاقي اړخ دے۔ دا يوه جدي معامله ده۔ هېواد د تاريخ په يو مهم پړاؤ ولاړ دے۔ مونږ له به پرېكړه كول وي چې د پېسې سياست له وده وركول دي يا د مېرټ او اهليت په بنياد ادارې مضبوطول دي۔ هغه ووئيل اپوزيشن ګوندونو چې په كومو معاملو ميثاق جمهوريت كښې اتفاق كړے لس كاله حكومت كښې د پاتې كېدو باوجود ئې په هغې عملدرآمد نه دے كړے۔ سېنېټر شبلی فراز ووئيل دا يوه ځانګړې موقع ده۔ دا بايد د هېواد او ټولنې بهترۍ له وكارولې شي دغسې چې زمونږ راتلونكې نسلونه  اخلاقيات ٬ مېرټ او اهليت ته په پام لرنه كولو په مونږ وياړ وكړي۔

د تعليم او پېشه ورې تربيې وفاقي وزير شفقت محمود ووئيل د ايوان بالا په حېث سېېنټ يو فعاله كردار ترسره كړے او مهمه قانون سازي ئې كړې خو د هارس ټرېډنګ تورونه د افسوس وړ دي۔ د هغه وېنا وه چې اپوزيشن بايد د حكومت د اوپن بېلټنګ په وړاندېز غور وكړي۔ د سېنېټ مقاصد او اهميت په اړه اے پي پي سره خبرو كښې هغه ووئيل  د سېنېټ يو لوي كردار دا دے چې په وفاق كښې د ټولو وفاقي برخو يو برابر نمائندګي لري۔ دا اداره دې لپاره وي چې ټول يو احساس ولري چې هغوي د يو داسې ايوان غړي دي كوم چې پخپلو كښې يو برابر دي۔ له دې كبله د سېنېټ ډېر لوئي كردار وي او د برني ايوان په حېث هغه د ټولو بلونو مطالعه كوي۔ هغه ووئيل مونږ چې د ټاكنو سپېځلتيا له په تېر اكتوبر كښې كوم بل معارفي كړے او اپوزيشن ته مو په هغې د خبرو كولو بلنه وركړې وه ۔ د بل مقصد د سېنېټ ټاكنو په اړه ټول شكونه ختمول دي۔ د بده مرغه اپوزيشن د دغې بل ملاتړ نه كوي ٬ داسې ښكاري  چې د دوي ارادې نېكې نه دي۔

 

د سېنېټ كردار نه يوازې پالېسي جوړول او قانون سازي كول نه دي د نورو قامي مسائلو حل له هم مهم كردار تر سره كول دي بلكې وخت په وخت په نازكو نړيوالو چارو هم خپل ښكاره دريځ او پرېكړه وړاندې كول دي۔ چې ورسره قامي ګټې ٬ جمهوري اقدارو او وفاقي برخو ته تقويت ترلاسه كېږي۔د سېنېټ په كردار او خذمات رڼا اچولو كښې د مسلم ليګ ( ن) لارښود او د سېنېټ د خارجه چارو كمېټۍ چئېرمن سېنېټر مشاهد الله سيد وئيلي دي پاکستان يو وفاق دے ، پخوا د كال 1973 آئین نه وړاندې چې كومې مسئلې رامخې ته شوې د هغې سبب دا وو چې مونږ د وفاق غوښتنې ترسره نه كړې۔ هغه ووئيل د 1973ء آئین ترسېوري لاندې د سېنېټ جوړېدو بنيادي مقصد دا دے چې د وفاق څومره هم برخې دي د هغوي يو برابر نمائندګي پكښې وي۔ او چې كومې برخې دي د هغې غږ اسلام آباد ته راورسي۔ هغه ووئيل دا هغه سېنېټ دے چې كله كال 2003ء كښې د مشرف دور ؤ نو دې ادارې په تحريري  توګه د عراق جنګ مخالفت كړے ؤ ۔ هغه ووئيل د كال 2011ء سلاله پېښې نه پس سېنېټ امريكې ته د معافۍ غوښتو وئېلو سره خپل مهم كردار ترسره كړےِ۔ دا هغه سېنېټ دے كوم چې د يمن جنګ مخالفت كړے۔ سېنېټ كښې پرېكړه شوې چې مونږ به د يمن جنګ كښې برخ نه اخلؤ۔ دې سېنېټ كال 2005ء كښې د بلوچستان په حقله د يوې كمېټۍ د لارې يوه بشپړه مسودہ/دستاوېز جوړ كړے۔۔ هغه ووئيل كه په كومو حلقو يا صوبو كښې د سېنېټ ټاكنو له پېسه كارولې شوې  نو د دغې مخنيوي له بايد قانون سازي وكړې شي او په قانون عمل وكړے شي۔ ۔ بدنامي د هغو خلقو شوې كومو چې پېسه وركړې يا اخستې ۔ دا ګند بايد ختم كړے شي ۔

د جمعيت علماﺀ اسلام (ف) د قامي اسمبلۍ غړې شاهده اختر علي ووئيل د سېنېټ غړو له به د اولسي مسائلو حل له په ګډه قانون سازي كول وي او مونږ له به د نااتفاقۍ په دې چاپېرچل كښې شرېكو اقدارو له يو موټي كېدل وي۔ سېنېټ په دې لړ كښې مهم كردار ترسره كولې شي۔

   د سېنېټ ټاكنو لپاره ټولو صوبو او وفاق كښې سياسي ګوندونو خپل خپل كانديدان په مېدان كښې اودرولي ۔ د زياتو نه زياتې چوكۍ ترلاسه كولو له د ملاقاتونو لړۍ روانې دي۔د پارليماني حلقو وېنا ده  په دې حالاتو كښې پاكستان تحريك انصاف ته په قامي اسمبلۍ او دوو صوبو كښې عددي بريا ترلاسه ده د كومې له امله چې دا هيله لرلې شي چې تر ټول زيات به د پي ټي آئي غړي وټاكلې شي چې ورسره به تحريك انصاف د پارليمان ټر ټولو لوي ګوند په توګه رامخې ته شي ۔

هر سياسي ګوند غواړي چې د خپلې قامي او صوبائي نمائندګۍ له مخې بلكې دې نه زياتې چوكۍ ترلاسه كولو كښې كامياب شي۔ دا هڅه د هر يو سياسي ګوند حق دے خو كه د دې عمل په مهال هارس ټرېډنګ ، ووټونه اخستل او نورې ناوړه چارې رامخې ته كېږي نو دا د جمهوري اقدارو له مينځه وړولو سره سره  د سېنېټ بنيادي مقصد نه اخوا كېدل او د وفاق استحكام او وقار په ضد پورته كړے ګام به ګڼلے شي۔ هيله ده چې اعلی پارليماني او جمهوري اقدارو تر مخه به د ټاكنو عمل  په غوره ډول ترسره شي كه نتيجه ئې هر څه وي۔ دا سېنېټ به د خپلو پخوانو په زړه پورې رواياتو غوندې  په جدي توګه او د سياسي پختګۍ سره مخ په وړاندې لاړ شي او دا به هېواد كښې جمهوريت لپاره خوشبينه او د سياسي استحكام او قامي يو والي لپاره د اطمينان وړ وي چې ورسره به د پارليماني سياست او سياستمدارو  وقار  زيات شي۔

دا خبره بې ځايه نه ده چې د پارليمان  ايوان بالا سېنېټ دا مهال د تاريخ په يو مهم پړاؤ ولاړ دے او ټولو سياسي ګوندونو سره دا يوه ځانګړې موقع ده چې هغوي هېواد كښې د حقيقي جمهوري اقدارو خيال ساتلو سره سپېځلے او پاك سياست قوي كولو له خپل كردار ترسره كړي۔

متعلقہ مضامینمصنف کی طرف سے مزید